In 1927 bedacht Henri Delaunay om een EK voetbal te houden. Hij was dus één van de eerste mensen die een voetbalcompetitie voor landen bedacht. Henri Delaunay was een Fransman en secretaris-generaal van de FIFA. Mede door de Tweede Wereldoorlog duurde het tot 1960 voordat er voor het eerst een dergelijk toernooi werd georganiseerd. Ondertussen was Hendri Delaunay al in 1955 gestorven. De EK beker die de winnaar ontvangt is naar hem vernoemd.
Ondanks dat het idee oorspronkelijk afkomstig is van een lid van de FIFA, wordt het EK voetbal gehouden door de UEFA. Henri Delaunay was de eerste UEFA secretaris bij de oprichting van de organisatie in 1954. In 1958 startte de kwalificatie voor de UEFA European Football Championship. Dit toernooi werd in 1960 in Frankrijk gehouden voor 17 landen die zich moesten kwalificeren. De finale vond plaats in Parijs en Marseille, waarbij 4 overgebleven landen streden om de titel. Het betrof een directe knock-out systeem met een thuis- en een uitwedstrijd.
Sinds 1960 wordt het EK voetbal elke vier jaar gehouden. In 1960 en 1964 heette het EK nog de Europacup voor landen, waarbij het aantal te kwalificeren landen steeg naar 29. Het directe knock-out systeem met 4 finalisten bleeft vooralsnog bestaan.
Na een aantal toernooien werd besloten om het directe knock-out systeem los te laten. Veel deelnemende landen speelden slechts 2 wedstrijden, waarna ze al uitgeschakeld waren. Vanaf het EK 1968 werd een poulesysteem gehanteerd voor de kwalificatie. De naam werd gewijzigd van Europese Landen Cup naar UEFA Europese Voetbal Championship. Aan het EK van 1968 mochten 31 landen deelnemen aan de kwalificatie, die verdeeld werden in 8 poules. De winnaars van deze poules kwamen vervolgens in knock-out ronden. Dit systeem werd ook gehanteerd bij de EK's van 1972 en 1976. Tot 1976 kwalificeerden dus slechts 4 landen zich voor het hoofdtoernooi. Eén van deze vier landen moest het EK voetbal dan organiseren.
Vanaf 1980 wordt vooraf besloten welk land het Europees Kampioenschap mag organiseren. Italië werd gekozen als gastland. Het aantal landen die mochten spelen op het hoofdtoernooi werd verdubbeld van 4 naar 8 landen. De landen verden verdeeld in 2 poules.
Sinds het EK 1996 is het aantal landen die deel mochten nemen aan het hoofdtoernooi uitgebreid naar 16. Tijdens dit EK werd de golden goal geïntroduceerd. Het eerste land dat hier gebruik van maakte, was Duitsland. Oliver Bierhoff scoorde in de 116e minuut de golden goal, waarmee Duitsland de finale won van Tsjechië. Na 2 EK's werd de golden goal al weer afgeschaft.
Sinds 2000 mogen zelfs twee landen samen het EK voetbal organiseren, zoals Nederland en België deden. Tot 1992 deden 8 landen mee aan het Europees Kampioenschap, vanaf 1996 deden er 16 landen mee en vanaf het EK2016 zelfs 24 landen. Het EK2016 is al weer de 15e editie.
3 Duitsland (1972, 1980, 1996)
3 Spanje (1964, 2008, 2012)
2 Frankrijk (1984, 2000)
1 Portugal (2016)
1 Griekenland (2004)
1 Denemarken (1992)
1 Nederland (1988)
1 Tjsechoslowakije (1976)
1 Italië (1968)
1 Soviet-Unie (1960)
Frankrijk behoort tot de favorieten om het EK 2016 in eigen land te winnen. Het thuisvoordeel is echter niet altijd zo groot als sommigen doen geloven. De meeste gastlanden hebben hard moeten werken voor een goed resultaat. Slechts drie gastlanden hebben uiteindelijk ook de finale gewonnen, waarvan Frankrijk in 1984 de laatste was.
Rusland was titelverdediger op het EK 1964 in Spanje, omdat ze vier jaar eerder het toernooi in Frankrijk wonnen. 80.000 voetbalfans aanschouwden de finale in het Santiago Bernabéu, waar Spanje het tegen de titelverdediger moest opnemen. De Spaanse bondscoach José Villalonga en zijn team wonnen uiteindelijk de wedstrijd met 1-0 door een kopbal van Marcelino in de 84e minuut.
Dit keer vloog titelverdediger Spanje in de kwartfinale eruit, doordat het van Engeland verloor. Hierdoor stond de deur voor Italië open om de titel te winnen als gastland. De finale van het EK in 1968 ging tussen Italië en Joegoslavië. Italië won het toernooi en was daarmee het eerste Europese land dat ook het Wereld Kampioenschap al eens had gewonnen, namelijk in 1934.
20 jaar nadat Spanje als eerste gastland het EK voetbal in eigen huis won, herhaalde Frankrijk het verhaal. Aanvoerder Michel Platini was de ster van het Franse elftal, aangezien hij maar liefst negen maal scoorde tijdens het voetbalevenement. Binnen het uur had Platini Frankrijk op voorsprong gezet tegen Spanje. Deze titel was de eerste officiële titel die door een Frans sportgroep gewonnen werd.
1960: Frankrijk (vierde)
1964: Spanje (winnaars)
1968: Italië (winnaars)
1972: België (derde)
1976: Joegoslavië (vierde)
1980: België (tweede)
1988: West Duitsland (halve-finale)
1992: Zeden (halve-finale)
1996: Engeland (halve-finale)
2000: België (groepsronde), Nederland (halve-finale)
2004: Portugal (tweede)
2008: Oostenrijk (groepsronde), Zwitserland (groepsronde)
2012: Polen (groepsronde), Oekraïne (groepsronde)
2016: Frankrijk (finale)
Jaar | 1960 | 1964 | 1968 | 1972 | 1976 | 1980 | 1984 | 1988 | 1992 | 1996 | 2000 | 2004 | 2008 | 2012 | 2016 |
Kwalificatie | 17 | 29 | 31 | 32 | 32 | 31 | 31 | 32 | 34 | 47 | 49 | 50 | 50 | 51 | 54 |
Hoofdtoernooi | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 8 | 8 | 8 | 8 | 16 | 16 | 16 | 16 | 16 | 24 |
Vanaf 2016 wordt het EK voetbal gespeeld door 24 landen. Men is tot deze beslissing gekomen, omdat er tegenwoordig steeds minder zwakke voetballanden zijn in Europa. De sub-top heeft dan meer kans om de kwalificatie door te komen en zich te plaatsen voor het hoofdtoernooi. In het verleden is het namelijk wel eens voorgekomen dat een paar grote voetballanden als Engeland, Nederland, Denemarken en Schotland zich niet plaatsten voor een EK voetbal. Door meer landen tot het hoofdtoernooi toe te laten, is de kans kleiner dat een groot voetballand het toernooi misloopt. Uiteraard leveren meer teams meer wedstrijden en dus inkomsten op.
In 1996 werd de golden goal ingevoerd. Dit was tijdens het EK 1996 in Engeland. Een golden goal is het eerste en enige doelpunt die in de verlenging wordt gescoord. Na deze golden goal is de wedstrijd direct afgelopen en is de winnaar bekend. Op de EK's van 1996 en 2000 werd het Europees Kampioenschap beslist door een golden goal. In 2002 schafte de UEFA de golden goal af, waarna in 2004 de silver goal werd ingevoerd. Een silver goal is hetzelfde als een golden goal, behalve dat de eerste verlenging nog werd uitgespeeld. Een tweede verlenging kwam er dan niet meer. In 2002 is een silver goal maar één keer beslissend geweest. In 2006 heeft de UEFA de silver goal ook weer afgeschaft. Er wordt nu weer een normale verlenging gespeeld, met twee keer een kwartier. Hierna volgen strafschoppen.